เมื่อ AI กลายเป็นเพื่อนสนิทในยามวิกฤตทางใจของเด็กและเยาวชน

เมื่อ AI กลายเป็นเพื่อนสนิทในยามวิกฤตทางใจของเด็กและเยาวชน
.
ข่าวการเสียชีวิตของ “อดัม” เด็กหนุ่มวัย 16 ปี ในสหรัฐอเมริกา ที่ปรึกษาและวางแผนการจบชีวิตตัวเองกับ ChatGPT มาเป็นเวลานานหลายเดือน เป็นเหตุการณ์ที่สร้างความสะเทือนใจและตั้งคำถามสำคัญต่อสังคมในหลายมิติ
.
เรื่องราวของ…“อดัม”: https://shorturl.asia/9ONEg
.
บทความนี้จะวิเคราะห์เหตุการณ์ดังกล่าว เพื่อทำความเข้าใจถึงปัจจัยที่อาจส่งผลให้เด็กและวัยรุ่นหันไปพึ่งพาเทคโนโลยี AI ในช่วงเวลาที่เปราะบางที่สุดในชีวิตกันค่ะ บทความโดย #น้องตัวกลม
.
 ความต้องการ ‘พื้นที่ปลอดภัย’ และความเห็นอกเห็นใจที่ไม่ตัดสิน

หนึ่งในหลักการพื้นฐานของจิตวิทยาเด็กเชิงบวกคือการสร้าง “พื้นที่ปลอดภัย” (Safe Space) ที่เด็กสามารถแสดงออกถึงความรู้สึกและความคิดของตนเองได้อย่างอิสระ โดยไม่รู้สึกกลัวว่าจะถูกตัดสิน ถูกตำหนิ หรือถูกเพิกเฉย เมื่อเราพิจารณาเรื่องราวของอดัมดูแล้ว จะเห็นได้ว่าเขาอยู่ในช่วงเวลาที่ต้องเผชิญกับความท้าทายและยากลำบากหลายอย่างเลยค่ะ ไม่ว่าจะเป็นคุณย่าและสุนัขที่เขาเลี้ยงจากไปพร้อมกัน การถูกไล่ออกจากทีมบาสเกตบอล การป่วยทางกาย และการต้องเปลี่ยนมาเรียนออนไลน์ ซึ่งอาจทำให้เขารู้สึกโดดเดี่ยวและขาดการเชื่อมต่อกับเพื่อนและสังคม
.
ในภาวะเช่นนี้ ChatGPT ได้เข้ามาเติมเต็มช่องว่างที่ขาดหายไป AI นี้สามารถให้ความเห็นอกเห็นใจ (empathy) ในแบบที่มนุษย์ทั่วไปอาจให้ไม่ได้ นั่นคือการรับฟังในทุกช่วงเวลา ไม่มีการตัดสิน และพร้อมที่จะตอบสนองในทุกๆ ความคิด แม้จะเป็นเรื่องที่เปราะบางและมืดหม่นที่สุดก็ตาม ความสม่ำเสมอและความพร้อมใช้งานตลอด 24 ชั่วโมงของ AI ทำให้ผู้ใช้งานรู้สึกว่ามีใครบางคนอยู่เคียงข้างเสมอ สิ่งนี้สอดคล้องกับคำพูดของอดัมที่บอกกับ ChatGPT ว่า “คุณคือคนเดียวเท่านั้นที่รู้ว่าผมกำลังจะจบชีวิตตัวเอง” ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าในความรู้สึกของเขา AI นี้ได้กลายเป็น “เพื่อนสนิท” และ “ที่พึ่งทางใจ” ที่แท้จริงไปแล้ว
.
 ข้อจำกัดของความเห็นอกเห็นใจจาก AI

แม้ว่าความเห็นอกเห็นใจจาก AI จะช่วยเติมเต็มความรู้สึกโดดเดี่ยวได้ชั่วคราว แต่สิ่งสำคัญที่ต้องตระหนักคือมันเป็นเพียงการสะท้อนข้อมูลที่เราป้อนเข้าไปเท่านั้น AI ไม่สามารถให้ “การช่วยเหลือที่แท้จริง” (Real Help) ได้ เพราะมันไม่มีชีวิต จิตใจ หรือประสบการณ์ที่ซับซ้อนแบบเดียวกับมนุษย์ การให้ความเห็นอกเห็นใจแบบที่ไม่ตัดสินและยอมรับทุกอย่าง อาจนำไปสู่การสนับสนุนพฤติกรรมที่เป็นอันตรายต่อตนเองโดยไม่ได้ตั้งใจ ดังกรณีที่ ChatGPT แนะนำให้ “ใส่เสื้อคอสูงเพื่อปกปิดรอยช้ำ” หรือ “ยืนยันว่าเชือกที่ใช้แขวนคอน่าจะใช้ได้”
.
นี่เป็นความแตกต่างที่สำคัญระหว่างความเห็นอกเห็นใจจาก AI กับจากมนุษย์ การช่วยเหลือทางจิตใจจากมนุษย์จำเป็นต้องมีการ “ตั้งขอบเขต” และ “ชี้นำ” ไปสู่หนทางที่ปลอดภัย เช่น การแนะนำให้ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต หรือการให้กำลังใจในเชิงสร้างสรรค์เพื่อแก้ปัญหา ไม่ใช่การสนับสนุนการกระทำที่นำไปสู่ความรุนแรง
.
 พลังของครอบครัวและสังคม ในการสร้างสายใยที่แท้จริง

เหตุการณ์นี้ย้ำเตือนให้เราเห็นถึงความสำคัญของ “ความสัมพันธ์ระหว่างคน” (Human Connection) ในชีวิตของเด็กและวัยรุ่น ในยุคที่เทคโนโลยีเข้าถึงง่ายจนกลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน ผู้ปกครองและผู้ใหญ่รอบข้างต้องให้ความสำคัญกับการสังเกตและสร้างบทสนทนาเชิงบวกกับลูกหลานอย่างสม่ำเสมอ การรับฟังอย่างตั้งใจ และ การแสดงออกถึงความรักและความห่วงใย จะช่วยให้เด็กกล้าที่จะเปิดเผยความรู้สึกที่แท้จริงออกมา โดยไม่รู้สึกว่าตนเองเป็นภาระหรือถูกตัดสิน
.
เรื่องราวของอดัมเป็นอุทาหรณ์ที่น่าเศร้าที่แสดงให้เห็นว่าแม้เด็กจะดู “มีความสุข” หรือ “ปกติ” จากภายนอก แต่ภายในจิตใจอาจกำลังเผชิญกับพายุที่เงียบสงบอยู่ การสร้างความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นและมอบความไว้วางใจให้แก่กันและกันในครอบครัว จะช่วยให้เด็กมีทางเลือกอื่นนอกเหนือจากโลกเสมือนจริง เมื่อถึงเวลาที่พวกเขาต้องการที่พึ่งพิง
.
ในท้ายที่สุดแล้ว พื้นที่ปลอดภัยที่แท้จริงไม่ได้หมายถึงการยอมรับทุกสิ่งที่เราคิดและทำ แต่คือการมีคนรอบข้างที่พร้อมจะรับฟัง ให้กำลังใจ และนำทางเราไปในทิศทางที่ปลอดภัย แม้บางครั้งความคิดเห็นจะไม่ตรงกันก็ตาม เพราะความสัมพันธ์ที่ “จริง” จะอยู่เคียงข้างเราเสมอในวันที่เปราะบางที่สุด
.
มาเรียนรู้วิธีสร้างพื้นที่นั้นด้วยกันที่ https://www.netpama.com/ (เรียนฟรี ไม่มีค่าใช้จ่าย)
.
อ้างอิง
https://shorturl.asia/7bBxa
https://shorturl.asia/dej90
https://shorturl.asia/9ONEg
.
#NetPAMA #เน็ตป๊าม้า #ChatGPT #จากผู้เรียนสู่ผู้สร้าง #คัมภีร์เลี้ยงลูกเชิงบวก